Bhartiya Sanatan Dharm, Veda aadi uchch koti ke anusandhan parak parinaam hain.
ЁЯМ║ рд▓ाрдЦों рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рдЧ्рд░рд╣ рдирдХ्рд╖рдд्рд░ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдЛрд╖ि рдоुрдиि рддрдеा рддрдд्рдХाрд▓िрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдХो рдеी, рдЬो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡्рд░рдд, рдкрд░्рд╡, рд╣рд╡рди, рдпрдЬ्рдЮ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬрдирд╕ाрдоाрди्рдп рдХो рдк्рд░рджाрди рдХी।
- Lakhon
varsh purv grah nakshatra ki jankari rishi muni tatha tatkalik vaigyaniyon
ko thi, jo unhone vrat, parv, havan, yagya ke roop mein jan samanya ko
pradan ki.
ЁЯМ╕рднाрд░рддीрдп рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рд╡ेрдж рдЖрджि рдЙрдЪ्рдЪ рдХोрдЯि рдХे рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдкрд░рдХ рдкрд░िрдгाрдо рд╣ैं।
- Bhartiya Sanatan Dharm, Veda aadi uchch koti ke anusandhan parak parinaam hain.
ЁЯМ╖рдкूрдЬा, рдЕрд░्рдЪрдиा, рд╣рд╡рди рдФрд░ рдЖрд╣ुрддि - рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдкूрд░्рдг рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ै?
- Puja, archana, havan aur ahuti dene ki ek nishchit vidhi hoti hai. Uddeshya purn nahi hona kya karan hai?
ЁЯНА рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рддрде्рдп рд╣ै рдХि рдХिрд╕ी рднी рдХाрд░्рдп рдХो рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХрд░рдиे рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЕंрдд рддрдХ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा, рд╡िрдзि, рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдк्рд░рдпाрд╕ рди рдХрд░рдиे рдкрд░ рдкрд░िрдгाрдо рдирд╣ीं рдоिрд▓ेंрдЧे।
- Vyavaharik tathy hai ki kisi bhi karya ko prarambh karne se lekar ant tak ki prakriya, vidhi, nirdharit hai. Uske anuroop prayas na karne par parinaam nahi milenge.
ЁЯМ╗ рдХुрдПं рд╕े рдкाрдиी рд▓ेрдиे рдХी рдПрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрд╕рдоें рдЕрдкूрд░्рдгрддा рд╕े рдкाрдиी рдирд╣ीं рдоिрд▓ेрдЧा।
- Kue se pani lene ki ek prakriya hoti hai, usme apurnta se pani nahi milega.
- ЁЯМ║ рдмिрдиा рд╡िрдзि-рд╡िрдзाрди рдХे рдХी рдЧрдИ рдкूрдЬा, рдЕрд░्рдЪрдиा рдпा рд╣рд╡рди рдкूрд░्рдг рдлрд▓рджाрдпрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддा।
- Bina vidhi-vidhan ke ki gayi puja, archana ya havan poorn phaldayak nahi hota.
- ЁЯМ┐ рд╣рд╡рди рдоें рд╕рд╣ी рдоंрдд्рд░, рд╕ाрдордЧ्рд░ी, рдФрд░ рд╡िрдзि рдХा рдкाрд▓рди рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।
- Havan mein sahi mantra, samagri aur vidhi ka palan aavashyak hota hai.
- ЁЯМ╖ рдЖрд╣ुрддि рджेрдиे рдХी рднी рдПрдХ рд╡िрдзि рд╣ोрддी рд╣ै, рдЕрдиिрдпрдоिрдд рдЖрд╣ुрддि рд╕े рд╡िрдкрд░ीрдд рдк्рд░рднाрд╡ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।
- Ahuti dene ki bhi ek vidhi hoti hai, aniyamit ahuti se vipreet prabhav ho sakta hai.
- ЁЯНА рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рд╕рд╣ी рдиिрд░्рдоाрдг, рджिрд╢ा рдФрд░ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ोрддी рд╣ै।
- Havan kund ka sahi nirman, disha aur samagri mahatvapurn hoti hai.
- ЁЯМ╗ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдоें рдкूрдЬрди рдФрд░ рд╣рд╡рди рдХे рд╕рдордп, рд╕्рдеाрди рдФрд░ рд╡िрдзि рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рд╡ рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
- Shastro mein poojan aur havan ke samay, sthan aur vidhi ka vishesh mahatva bataya gaya hai.
- ЁЯМ╛ рдЕрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдкूрдЬा рдпा рд╣рд╡рди рд╕े рдЗрдЪ्рдЫिрдд рдлрд▓ рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддे।
- Avyavasthit puja ya havan se ichchhit phal prapt nahi hote.
- ЁЯМ╝ рдЖрд╣ुрддि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╕рдордп рд╕рд╣ी рдоाрдд्рд░ा рдФрд░ рд╡िрдзि рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।
- Ahuti pradan karte samay sahi matra aur vidhi ka palan karna chahiye
ЁЯМ╛ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рдк्рд░рдХाрд░, рдиिрд░्рдоाрдг рдЖрджि рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं।
рдЪाрд░ рдИंрдЯ рд░рдЦрдХрд░ рдпा рддрдЧाрдб़ी рдпा рддрд╕рд▓े рдоें рд▓рдХрдб़ी рдЬрд▓ाрдХрд░ рдХोрдИ рднी рд╕ाрдордЧ्рд░ी, рдХिрд╕ी рднी рдоंрдд्рд░ рдХे рд╕ाрде рдЫोрдб़ рджेрдиा рд╣рд╡рди рдХी рд╡िрдзि рдирд╣ीं рд╣ै।
- Havan kund ka aakar, prakaar, nirman aadi mahatvapurn hain. Char int rakhkar ya tagadi ya tasle me lakdi jala kar koi bhi samgri, kisi bhi mantra ke sath chhod dena havan ki vidhi nahi hai.
ЁЯМ╝ рдХिрд╕ рджिрди, рдХिрд╕ рд╕рдордп, рдХिрд╕ рджेрд╡ी-рджेрд╡рддा рдХा рд╣рд╡рди рдХрд░рдиा рд╣ै, рдХिрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХрд░рдиा рд╣ै, рдпрд╣ рд╕рдм рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै।
- Kis din, kis samay, kis devi-devta ka havan karna hai, kis uddeshya se karna hai, yah sab nirdharit hota hai.
ЁЯМЯ рдПрдХ рд╣ी рдЖрдХाрд░ рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╕рднी рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा।
- Ek hi aakar ka havan kund sabhi karyon ke liye upyukt nahi hota.
ЁЯТо рдЖрд╣ुрддि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХी рднी рдПрдХ рд╡िрдзि рд╣ोрддी рд╣ै, рдЗрд╕рдХा рдкाрд▓рди рдирд╣ीं рдХрд░ेंрдЧे рддो рд╕рдордп, рдзрди рдирд╖्рдЯ рд╣ोрдЧा рд╣ी, рд╕ाрде рдоें рдЕрд╢ुрдн рдк्рд░рднाрд╡ рднी рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।
- Ahuti pradan karne ki bhi ek vidhi hoti hai, iska palan nahi karenge to samay, dhan vinisht hoga hi, sath me ashubh prabhav bhi sambhav hai.
********************************
ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рдпोрдиि рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдПрд╡ं рд░ंрдЧ
ЁЯУЬ рд╡िрднिрди्рди рдЖрд╣ुрддि рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рдКँрдЪाрдИ, рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдПрд╡ं рд░ंрдЧ – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдк्рд░рдоाрдг ЁЯФерд╣рд╡рди рдоें рджी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЖрд╣ुрддि рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡िрднिрди्рди рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें 11, 27, 31, 54 рдЖрд╣ुрддिрдпों рдХे рд▓िрдП рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЖрдХाрд░, рдКँрдЪाрдИ, рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рд░ंрдЧ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░,
(Havan Kund Shape, Significance – Scriptural References)
ЁЯУЦ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рд╕рд╣ी рдЖрдХाрд░ (Proper Shape of Havan Kund) – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░
ЁЯУЬ "рдЪрддुрд░्рднुрдЬं рд╡рд╣्рдиिрдХुрдг्рдбं, рдЧृрд╣рд╕्рдерд╕्рдп рд╢ुрднрдк्рд░рджрдо्।
рдд्рд░िрдХोрдгं рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбं, рд╕िрдж्рдзिрджं рддрдкрд╕ः рдлрд▓рдо्॥" (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 218.12)
"рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЪрддुрд░्рднुрдЬ (рдЪौрдХोрд░) рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдд्рд░िрдХोрдгीрдп рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।"
ЁЯУЬ "рд╡ृрдд्рддं рдЪрддुрд░्рднुрдЬं рдЪैрд╡, рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбрд╕्рдп рд▓рдХ्рд╖рдгрдо्।
рдкрдЮ्рдЪрдХोрдгं рддु рджुрд░्рд▓рднं, рд╕िрдж्рдзिрджं рдкрд░рдоं рд╕्рдоृрддрдо्॥" (рдпрдЬ्рдЮ рдоीрдоांрд╕ा 5.16)
"рдЧोрд▓ рдФрд░ рдЪौрдХोрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдкंрдЪрдХोрдгीрдп рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдЕрдд्рдпंрдд рджुрд░्рд▓рдн рдПрд╡ं рд╕िрдж्рдзि рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।"
ЁЯМЯ рдпрдЬ्рдЮ рдХुंрдбों рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рдФрд░ рдЙрдирдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп ЁЯМЯ
1. рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рдХुंрдб (Circular Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рдЧोрд▓ (Circular)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рд╢ांрддि (For peace)
2. рдЕрд░्рдзрдЪंрдж्рд░ाрдХाрд░ рдХुंрдб (Semi-Circular Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рдЕрд░्рдзрдЪंрдж्рд░ (Semi-circular)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рдХрд▓्рдпाрдг (For welfare)
3. рдпोрдиिрдХुंрдб (Vulvar Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рдпोрдиि рдЖрдХाрд░ (Vulvar shape)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рд╕ंрддाрди рдк्рд░ाрдк्рддि рдПрд╡ं рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд░ोрдЧ рдиिрд╡ाрд░рдг рд╣ेрддु (To get progeny and to treat women diseases)
4. рдд्рд░рдпрд╕्рдд्рд░ рдХुंрдб (Trigonial Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рдд्рд░िрдХोрдгीрдп (Trigonal shape)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рд╢рдд्рд░ु рд╡िрдЬрдп рд╣ेрддु (To win over enemies)
5. рдЕрдмрдЬ рдХुंрдб / рдкрдж्рдо рдХुंрдб (Lotus Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рдХрдорд▓ाрдХाрд░ (Lotus-shaped)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рд╢ांрддि, рдзрди, рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдкрд░िрдгाрдо рдПрд╡ं рд╡рд░्рд╖ा рдХे рд▓िрдП (To induce health, peace, wealth, positive outcome, rain)
6. рдЪрддुрд░рд╕्рд░ рдХुंрдб (Square Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рдЪौрдХोрд░ (Square-shaped)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпों рд╣ेрддु (For everything)
7. рдкंрдЪрд╕्рд░ рдХुंрдб (Pentagonal Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рдкंрдЪрдХोрдгीрдп (Pentagonal shape)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рд╢рдд्рд░ु рдКрд░्рдЬा рд╕े рд╢ांрддि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП (For peace from enemy energies)
8. рд╖рдбрд╕्рд░ рдХुंрдб (Hexagonal Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рд╖рдЯ्рдХोрдгीрдп (Hexagonal shape)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рд╢рдд्рд░ु рдиाрд╢ рдПрд╡ं рдЙрдЪ्рдЫेрджрди рд╣ेрддु (For defying enemies - Uchhedan and Maran Karma)
9. рд╕рдк्рддрдХрд░ рдХुंрдб (Heptagonal Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рд╕рдк्рддрдХोрдгीрдп (Heptagonal shape)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рдоाрдирд╕िрдХ рд╡िрдХाрд░ों рдХे рдиिрд╡ाрд░рдг рд╣ेрддु (To treat psychological disorder - Bhoot Dosha Shanti)
10. рдЕрд╖्рдЯрд╕्рд░ рдХुंрдб (Octagonal Kund)
- ✳ рдЖрдХाрд░: рдЕрд╖्рдЯрдХोрдгीрдп (Octagonal shape)
- ✅ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп: рдЙрдд्рддрдо рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╣ेрддु (To attain good health)
ЁЯЫа️ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдзाрддु, рдоिрдЯ्рдЯी рдПрд╡ं рдкрдд्рдерд░ – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдиिрд░्рджेрд╢
ЁЯУЬ "рдХांрд╕्рдпे рд╡рд╣्рдиिः рд╡िрд╢ेрд╖ोрд╜рд╕्рддि, рддाрдо्рд░рдпोрдиौ рд╕рджा рд╢ुрднः।
рдоृрди्рдордпं рд╢ुрдж्рдзिрджं рдк्рд░ोрдХ्рддं, рдкाрд░्рдеिрд╡ं
рдлрд▓рд╕ंрдпुрддрдо्॥" (рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░
3.14)
"рддांрдмे рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рд╣ोрддा рд╣ै, рдХांрд╕े рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рдХा рдХुंрдб рд╢ुрдж्рдзि рдХाрд░рдХ рдПрд╡ं рд▓ाрднрджाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।"
ЁЯУЬ "рд╢िрд▓ाрдпां рд╡рд╣्рдиिрдХुрдг्рдбं рддु, рджीрд░्рдШाрдпु рд╕ुрдЦрд╕ंрдпुрддрдо्।
рд▓ोрд╣рдпोрдиौ рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбं, рд░ोрдЧрд╣ाрд░ी рд╕рджा
рд╕्рдоृрддрдо्॥" (рд╡िрд╖्рдгुрдзрд░्рдоोрдд्рддрд░
рдкुрд░ाрдг 1.87)
"рдкрдд्рдерд░ рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рджीрд░्рдШाрдпु рдПрд╡ं рд╕ुрдЦрдХाрд░рдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдзाрддु рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд░ोрдЧों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
ЁЯФе рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рджैрдиिрдХ рд╣рд╡рди рдХुंрдб (Daily Havan Kund for Household Rituals)
✔ рдоिрдЯ्рдЯी (Clay) –
ЁЯФ╣ рд╕рдмрд╕े рдЙрдд्рддрдо рдФрд░ рд╕ाрдд्рдд्рд╡िрдХ рд╡िрдХрд▓्рдк।
ЁЯФ╣ рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЖрджрд░्рд╢।
ЁЯФ╣ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рдФрд░ рд╢ुрдж्рдзि рдХाрд░рдХ।
✔ рддांрдмा (Copper) –
ЁЯФ╣ рдКрд░्рдЬा рд╕ंрдЪाрд░ рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ।
ЁЯФ╣ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо।
ЁЯФ╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрд░्рд╡ рдФрд░ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ेрд╖्рда।
✔ рдкрдд्рдерд░ (Stone) –
ЁЯФ╣ рд╕्рдеाрдпी рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо।
ЁЯФ╣ рдоंрджिрд░ों рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд।
✔ рдХांрд╕ा (Bronze) –
ЁЯФ╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рдоंрдд्рд░ рд╕िрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी।
ЁЯФ╣ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рддрдХ рдЯिрдХाрдК рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी।
❌ рд▓ोрд╣े рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб
рд╡рд░्рдЬिрдд (Iron Havan Kund is
Prohibited)
ЁЯУЬ "рд▓ौрд╣рдХुрдг्рдбे рд╡рд╣्рдиिрдпрдЬ्рдЮः, рдиिрд╖्рдлрд▓ः рдкрд░िрдХीрд░्рддिрддः॥"
ЁЯФ╣ "рд▓ोрд╣े рдХे рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें
рдпрдЬ्рдЮ рдиिрд╖्рдлрд▓ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
। ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдПрд╡ं рдорд╣рдд्рд╡ – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдк्рд░рдоाрдг
(Havan Kund Shape, Material, and Significance – Scriptural References)
ЁЯУЦ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рд╕рд╣ी рдЖрдХाрд░ (Proper Shape of Havan Kund) – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░
ЁЯУЬ "рдЪрддुрд░्рднुрдЬं рд╡рд╣्рдиिрдХुрдг्рдбं, рдЧृрд╣рд╕्рдерд╕्рдп рд╢ुрднрдк्рд░рджрдо्।
рдд्рд░िрдХोрдгं
рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбं, рд╕िрдж्рдзिрджं рддрдкрд╕ः рдлрд▓рдо्॥" (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 218.12)
"рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЪрддुрд░्рднुрдЬ (рдЪौрдХोрд░) рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдд्рд░िрдХोрдгीрдп рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।"
ЁЯУЬ "рд╡ृрдд्рддं рдЪрддुрд░्рднुрдЬं рдЪैрд╡, рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбрд╕्рдп рд▓рдХ्рд╖рдгрдо्।
рдкрдЮ्рдЪрдХोрдгं рддु
рджुрд░्рд▓рднं, рд╕िрдж्рдзिрджं рдкрд░рдоं рд╕्рдоृрддрдо्॥" (рдпрдЬ्рдЮ рдоीрдоांрд╕ा 5.16)
"рдЧोрд▓ рдФрд░ рдЪौрдХोрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдкंрдЪрдХोрдгीрдп рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдЕрдд्рдпंрдд рджुрд░्рд▓рдн рдПрд╡ं рд╕िрдж्рдзि рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।"
ЁЯЫа️ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдзाрддु, рдоिрдЯ्рдЯी рдПрд╡ं рдкрдд्рдерд░ – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдиिрд░्рджेрд╢
ЁЯУЬ "рдХांрд╕्рдпे рд╡рд╣्рдиिः рд╡िрд╢ेрд╖ोрд╜рд╕्рддि, рддाрдо्рд░рдпोрдиौ рд╕рджा рд╢ुрднः।
рдоृрди्рдордпं
рд╢ुрдж्рдзिрджं рдк्рд░ोрдХ्рддं, рдкाрд░्рдеिрд╡ं рдлрд▓рд╕ंрдпुрддрдо्॥" (рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░ 3.14)
"рддांрдмे рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рд╣ोрддा рд╣ै, рдХांрд╕े рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рдХा рдХुंрдб рд╢ुрдж्рдзि рдХाрд░рдХ рдПрд╡ं рд▓ाрднрджाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।"
ЁЯУЬ
"рд╢िрд▓ाрдпां
рд╡рд╣्рдиिрдХुрдг्рдбं рддु, рджीрд░्рдШाрдпु рд╕ुрдЦрд╕ंрдпुрддрдо्।
рд▓ोрд╣рдпोрдиौ
рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбं, рд░ोрдЧрд╣ाрд░ी рд╕рджा рд╕्рдоृрддрдо्॥" (рд╡िрд╖्рдгुрдзрд░्рдоोрдд्рддрд░ рдкुрд░ाрдг 1.87)
"рдкрдд्рдерд░ рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рджीрд░्рдШाрдпु рдПрд╡ं рд╕ुрдЦрдХाрд░рдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдзाрддु рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд░ोрдЧों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
ЁЯФе рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рджैрдиिрдХ рд╣рд╡рди рдХुंрдб (Daily Havan Kund for Household Rituals)
✔ рдоिрдЯ्рдЯी (Clay) –
ЁЯФ╣ рд╕рдмрд╕े рдЙрдд्рддрдо рдФрд░ рд╕ाрдд्рдд्рд╡िрдХ рд╡िрдХрд▓्рдк।
ЁЯФ╣ рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЖрджрд░्рд╢।
ЁЯФ╣ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рдФрд░ рд╢ुрдж्рдзि
рдХाрд░рдХ।
✔ рддांрдмा (Copper) –
ЁЯФ╣ рдКрд░्рдЬा рд╕ंрдЪाрд░ рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ।
ЁЯФ╣ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо।
ЁЯФ╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрд░्рд╡ рдФрд░ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдХे рд▓िрдП
рд╢्рд░ेрд╖्рда।
✔ рдкрдд्рдерд░ (Stone) –
ЁЯФ╣ рд╕्рдеाрдпी рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП
рдЙрдд्рддрдо।
ЁЯФ╣ рдоंрджिрд░ों рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें
рдк्рд░рдпुрдХ्рдд।
✔ рдХांрд╕ा (Bronze) –
ЁЯФ╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рдоंрдд्рд░ рд╕िрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी।
ЁЯФ╣ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рддрдХ рдЯिрдХाрдК рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी।
❌ рд▓ोрд╣े рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╡рд░्рдЬिрдд (Iron
Havan Kund is Prohibited)
ЁЯУЬ "рд▓ौрд╣рдХुрдг्рдбे рд╡рд╣्рдиिрдпрдЬ्рдЮः, рдиिрд╖्рдлрд▓ः рдкрд░िрдХीрд░्рддिрддः॥"
ЁЯФ╣ "рд▓ोрд╣े рдХे рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рдпрдЬ्рдЮ рдиिрд╖्рдлрд▓
рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
✅ рдЪौрдХोрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै।
✅ рдоिрдЯ्рдЯी, рддांрдмे, рдХांрд╕े, рдФрд░ рдкрдд्рдерд░ рдХे рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рд╣ैं, рд▓ोрд╣े рдХा рдиिрд╖िрдж्рдз рд╣ै।
✅ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдпोрдиिрдпाँ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖
рдлрд▓рджाрдпी рд╣ोрддी рд╣ैं।
✅ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рд╕рдо्рдордд рд╡िрдзि рд╕े рд╣рд╡рди рдХрд░рдиे рд╕े рдЕрдзिрдХрддрдо рд▓ाрдн
рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।
ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рдпोрдиिрдпों рдХा рдорд╣рдд्рд╡ (Significance of Yoni in Havan Kund)
ЁЯУЬ "рдЕрдЧ्рдиिрдпोрдиिрд░्рд╡िрд╢ेрд╖ेрдг, рдлрд▓рджो рд╡िрдкुрд▓ः рд╕्рдоृрддः।
рдХुрдг्рдбрд░ूрдкे рд╡िрд╢ेрд╖ेрдг, рд╕्рдд्рд░ीрдкुंрдпोрдЧ्рдпं рд╢ुрднрдк्рд░рджрдо्॥" (рдЕрдЧ्рдиि рдоीрдоांрд╕ा 2.11)
"рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдпोрдиिрдпाँ рд╡िрд╢ेрд╖ рдлрд▓рджाрдпी рд╣ोрддी рд╣ैं।
рдХुрдЫ рдпोрдиिрдпाँ рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рд╢ुрдн рд╣ोрддी рд╣ैं, рдФрд░ рдХुрдЫ рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд▓िрдП рд▓ाрднрдХाрд░ी рд╣ोрддी рд╣ैं।"
ЁЯФ╣ рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдиिрдпाँ рдПрд╡ं рдЙрдирдХा рдк्рд░рднाрд╡ (Types of Yonis & Their Effects)
1️⃣ рдЧрд░्рднрдпोрдиि (Garbha
Yoni) – рд╕ंрддाрди рд╕ुрдЦ
рдФрд░ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
2️⃣ рд╢िрд╡рдпोрдиि (Shiva
Yoni) – рдЖрдд्рдоिрдХ
рд╢ांрддि рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП।
3️⃣ рд╕ूрд░्рдпрдпोрдиि (Surya Yoni) – рд░ोрдЧ рдиाрд╢ рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
4️⃣ рдЪंрдж्рд░рдпोрдиि (Chandra
Yoni) – рдорди рдХी рд╢ांрддि
рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП।
5️⃣ рд╡िрд╖्рдгुрдпोрдиि (Vishnu Yoni) – рдзрди, рдРрд╢्рд╡рд░्рдп, рдФрд░ рднौрддिрдХ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
1️⃣ 1 рдЖрд╣ुрддि (Ekadash Ahuti) - рдЧृрд╣рд╕्рде рдПрд╡ं рдиिрдд्рдп рд╣рд╡рди ЁЯФе
ЁЯУЦ рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░, рдЖрдкрд╕्рддंрдм рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░ 3.10.1-3)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рдЪрддुрд░्рднुрдЬ (Square) рдпा рд╡ृрдд्рдд (Circular)
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 6 рд╕े 9 рдЗंрдЪ (рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рдд рддрдХ)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 3 (рдд्рд░िрдкрдЯ्рдЯी рдоेрдЦрд▓ा)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд╕рдлेрдж (рд╢ांрддि) + рдкीрд▓ा (рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдиिрдд्рдп рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░, рд╕ाрдоाрди्рдп рдкूрдЬा рдПрд╡ं рд╢ांрддि рдпрдЬ्рдЮ
ЁЯУЬ"рдд्рд░िрдкुрдЯी рдоेрдЦрд▓ा рдЧृрд╣рд╕्рдеाрдиाрдо्, рд╢ुрдХ्рд▓ рдкीрддः рдк्рд░рд╢рд╕्рдпрддे।"
ЁЯУЬ (рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░ 4.2.8)
"рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे
рд▓िрдП рддीрди рдкрд░рддों рд╡ाрд▓ी рдоेрдЦрд▓ा рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрд╕рдоें рд╕рдлेрдж рдФрд░ рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЙрдд्рддрдо рдоाрдиा рдЧрдпा
рд╣ै।"
2️⃣ 27 рдЖрд╣ुрддि (Saptavimshati Ahuti) - рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди ЁЯФе
ЁЯУЦ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 7.1.1.5)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рд╖рдЯ्рдХोрдг (Hexagonal) рдпा рдЕрд╖्рдЯрдХोрдг (Octagonal)
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 9 рд╕े 12 рдЗंрдЪ (рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рдд рд╕े рдЕрдзिрдХ)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 5 (рдкंрдЪрдоेрдЦрд▓ा рдпुрдХ्рдд рдХुंрдб)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд▓ाрд▓ (рд╢рдХ्рддि) + рдкीрд▓ा (рд╕िрдж्рдзि) + рд╕рдлेрдж (рд╢ुрдж्рдзрддा)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рдЧ्рд░рд╣ рд╢ांрддि, рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдкूрдЬрди, рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рджेрд╡ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди, рдирд╡рдЧ्рд░рд╣ рд╣рд╡рди
ЁЯУЬ "рдкрдЮ्рдЪ рдоेрдЦрд▓ा рд╕рдо्рдпрдХ्рддा, рдд्рд░िрд╡рд░्рдгं рд╣рд╡्рдп рд╕िрдж्рдзрдпे।"
ЁЯУЬ (рдЖрдкрд╕्рддंрдм рд╢्рд░ौрддрд╕ूрдд्рд░ 3.17.6)
"рдкाँрдЪ рдкрд░рддों
рдХी рдоेрдЦрд▓ा рдПрд╡ं рддीрди рд░ंрдЧों рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдпрдЬ्рдЮ рдХी рд╕िрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо рд╣ोрддा
рд╣ै।"
3️⃣ 31 рдЖрд╣ुрддि (Ekatrimshati Ahuti) - рд░ुрдж्рд░ рдПрд╡ं рд╡िрд╖्рдгु рд╣рд╡рди ЁЯФе
ЁЯУЦ (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.14)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рдЕрд╖्рдЯрдХोрдг (Octagonal) рдпा рдд्рд░िрдХोрдг (Triangular) рд░ूрдк рдоें
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 12 рд╕े 18 рдЗंрдЪ (рдкूрд░्рдг рд╣рд╕्рдд)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 5 рд╕े 7 (Sapta-Mekhla рдпुрдХ्рдд рдХुंрдб)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд▓ाрд▓ (рд░ुрдж्рд░) + рд╣рд░ा (рд╡िрд╖्рдгु) + рд╕рдлेрдж (рд╢ुрдж्рдзрддा) + рдкीрд▓ा
(рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рд░ुрдж्рд░ाрднिрд╖ेрдХ, рд╡िрд╖्рдгु рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░рдиाрдо рдпрдЬ्рдЮ, рдзрди-рд╕рдоृрдж्рдзि рд╣ेрддु рд╣рд╡рди
ЁЯУЬ "рдЕрд╖्рдЯрдХोрдгं рдпрдЬ्рдЮрд╡ेрджी, рд╕рдк्рдд рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдпुрддा।"
ЁЯУЬ (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.14)
"рдЕрд╖्рдЯрдХोрдгीрдп
рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рд╕рдк्рддрдоेрдЦрд▓ा рдпुрдХ्рдд рдЕрдЧ्рдиि рд╡ेрджी рд░ुрдж्рд░ рдПрд╡ं рд╡िрд╖्рдгु рд╣рд╡рди рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ेрд╖्рда
рдоाрдиी рдЧрдИ рд╣ै।"
4️⃣ 54 рдЖрд╣ुрддि (Chatushpanchaasat Ahuti) - рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдПрд╡ं рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди ЁЯФе
ЁЯУЦ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 9.2.1.12)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ (Circular) рдпा рдирд╡рдХोрдг (Nonagonal)
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 18 рд╕े 24 рдЗंрдЪ (рдж्рд╡िрд╣рд╕्рдд рддрдХ)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 7 рд╕े 9 (Navamekhla Yukt Kund)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд▓ाрд▓ (рд╢рдХ्рддि) + рд╣рд░ा (рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг) + рдиीрд▓ा (рддांрдд्рд░िрдХ) +
рдкीрд▓ा (рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди) + рд╕рдлेрдж (рд╢ुрдж्рдзрддा)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ, рд╡िрд╢ेрд╖ рджैрд╡ीрдп рд╕ाрдзрдиा, рддांрдд्рд░िрдХ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди, рдЕрдЧ्рдиिрдЪрдпрди рдпрдЬ्рдЮ
ЁЯУЬ "рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрд╕्рдеाрдиं, рд╡ृрдд्рддं рдпрдЬ्рдЮे рдк्рд░рд╢рд╕्рдпрддे।"
ЁЯУЬ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 9.2.1.12)
"рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा
рдпुрдХ्рдд рдПрд╡ं рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХो рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдПрд╡ं рддांрдд्рд░िрдХ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда
рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
ЁЯУЬ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion)
✅ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рдКँрдЪाрдИ рдПрд╡ं рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдЖрд╣ुрддि рдХी
рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднिрди्рди рд╣ोрддी рд╣ै।
✅ рдЧृрд╣рд╕्рде рд╣рд╡рди
(11 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдд्рд░िрдкрдЯ्рдЯी рдоेрдЦрд▓ा (3 рдкрд░рдд) рдПрд╡ं рд╕рдлेрдж-рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдЙрдд्рддрдо рд╣ैं।
✅ рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮ
(27, 31 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдкंрдЪрдоेрдЦрд▓ा (5 рдкрд░рдд) рдФрд░ рдд्рд░िрд╡рд░्рдг (рд▓ाрд▓, рдкीрд▓ा, рд╕рдлेрдж) рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं।
✅ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ (54 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा (9 рдкрд░рдд) рдПрд╡ं рдкंрдЪрд╡рд░्рдг (рд▓ाрд▓, рд╣рд░ा, рдиीрд▓ा, рдкीрд▓ा, рд╕рдлेрдж) рд╢ुрдн рд╣ैं।
✅ рд╢ाрд╕्рдд्рд░
рд╕рдо्рдордд рд╡िрдзि рд╕े рд╣рд╡рди рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЕрдзिрдХрддрдо рд▓ाрдн рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।
ЁЯЩП "рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд░्рдоिрдд рд╣рд╡рди
рдХुंрдб рд╕े рдпрдЬ्рдЮ рдХी рд╕िрдж्рдзि рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ोрддी рд╣ै।"
ЁЯФе "A properly designed Havan Kund ensures
the successful completion of the Yagna."
-----------------------------------------
ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рдпोрдиि рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдПрд╡ं рд░ंрдЧ
ЁЯУЬ рд╡िрднिрди्рди рдЖрд╣ुрддि рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рдКँрдЪाрдИ, рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдПрд╡ं рд░ंрдЧ – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдк्рд░рдоाрдг ЁЯФерд╣рд╡рди рдоें рджी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЖрд╣ुрддि рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡िрднिрди्рди рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें 11, 27, 31, 54 рдЖрд╣ुрддिрдпों рдХे рд▓िрдП рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЖрдХाрд░, рдКँрдЪाрдИ, рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рд░ंрдЧ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░,
(Havan Kund Shape, Significance – Scriptural References)
рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдКँрдЪाрдИ рдПрд╡ं рдЖрдХृрддि
ЁЯУЦ (рдЖрдкрд╕्рддंрдм рд╢्рд░ौрддрд╕ूрдд्рд░ 3.17.6, рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 7.1.1.5, рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.14)
✅ рдЖрдзाрд░ (рдиिрдЪрд▓ा рднाрдЧ):
- рдЕрдзिрдХ рдЪौрдб़ा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрд╕рд╕े рдЕрдЧ्рдиि рдХी рдКрд░्рдЬा рдаीрдХ рд╕े рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ो।
- рдЗрд╕рдХा рд╕ाрдоाрди्рдп рдЖрдХाрд░ 18x18 рдЗंрдЪ рдпा 24x24 рдЗंрдЪ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै (рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░)।
✅ рд╢ीрд░्рд╖ (рдКрдкрд░ी рднाрдЧ):
- рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рд╕ंрдХрд░ा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрд╕рд╕े рдЕрдЧ्рдиि рдХेंрдж्рд░िрдд рд░рд╣ рд╕рдХे।
- рдпрд╣ 12x12 рдЗंрдЪ рдпा 18x18 рдЗंрдЪ рддрдХ рд╕ंрдХुрдЪिрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।
ЁЯУЬ "рдЕрдзрд╕्рддाрдд् рд╡िрд╕्рддृрддं рдХुंрдбं, рдЙрдкрд░िрд╖्рдЯाрдд् рд╕ंрдХुрдЪिрддं рднрд╡ेрдд्।"
ЁЯУЬ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 7.1.1.5)
"рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा
рдЖрдзाрд░ рд╡िрд╕्рддृрдд рдФрд░ рдКрдкрд░ी рднाрдЧ рд╕ंрдХुрдЪिрдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।"
✅ рдХुрд▓ рдКँрдЪाрдИ:
- рдЧृрд╣рд╕्рде рдпрдЬ्рдЮ рдХे рд▓िрдП 9 рдЗंрдЪ рд╕े 12 рдЗंрдЪ
- рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮ рдХे рд▓िрдП 18 рдЗंрдЪ рд╕े 24 рдЗंрдЪ
- рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдХे рд▓िрдП 24 рдЗंрдЪ рд╕े рдЕрдзिрдХ
ЁЯУЬ "рдирд╡рдж्рд╡ाрджрд╢ рд╡ा рдХुंрдбं, рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮे рдкंрдЪрд╡िंрд╢рддिः।"
ЁЯУЬ (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.14)
"рдЧृрд╣рд╕्рде рд╣рд╡рди
рдХुंрдб 9 рд╕े 12 рдЗंрдЪ, рдФрд░ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдХे рд▓िрдП 25 рдЗंрдЪ рддрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।"
ЁЯФ║ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдКँрдЪाрдИ рдЖрдзाрд░िрдд рд╕ंрдХुрдЪрди
1️⃣ рдиीрдЪे рдЪौрдб़ा (18-24 рдЗंрдЪ) – рдКрд░्рдЬा рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣рдг рдФрд░ рд╕्рдеिрд░рддा।
2️⃣ рдКрдкрд░ рд╕ंрдХрд░ा (12-18 рдЗंрдЪ) – рдЕрдЧ्рдиि рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП।
3️⃣ рддीрди рдпा рдкाँрдЪ рдкрд░рддें (рдоेрдЦрд▓ा) рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ – рдЬो рдКрд░्рдЬा рдХो рд╕ंрддुрд▓िрдд рдХрд░рддी рд╣ैं।
✅ "рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рд╕рд╣ी рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиे рд╕े
рд╣ी рдпрдЬ्рдЮ рд╕рдлрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै।"
ЁЯФе "Proper construction of Havan Kund ensures
the success of the ritual."
ЁЯУЦ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рд╕рд╣ी рдЖрдХाрд░ (Proper Shape of Havan Kund) – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░
ЁЯУЬ "рдЪрддुрд░्рднुрдЬं рд╡рд╣्рдиिрдХुрдг्рдбं, рдЧृрд╣рд╕्рдерд╕्рдп рд╢ुрднрдк्рд░рджрдо्।
рдд्рд░िрдХोрдгं рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбं, рд╕िрдж्рдзिрджं рддрдкрд╕ः рдлрд▓рдо्॥" (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 218.12)
"рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЪрддुрд░्рднुрдЬ (рдЪौрдХोрд░) рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдд्рд░िрдХोрдгीрдп рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।"
ЁЯУЬ "рд╡ृрдд्рддं рдЪрддुрд░्рднुрдЬं рдЪैрд╡, рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбрд╕्рдп рд▓рдХ्рд╖рдгрдо्।
рдкрдЮ्рдЪрдХोрдгं рддु рджुрд░्рд▓рднं, рд╕िрдж्рдзिрджं рдкрд░рдоं рд╕्рдоृрддрдо्॥" (рдпрдЬ्рдЮ рдоीрдоांрд╕ा 5.16)
"рдЧोрд▓ рдФрд░ рдЪौрдХोрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдкंрдЪрдХोрдгीрдп рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдЕрдд्рдпंрдд рджुрд░्рд▓рдн рдПрд╡ं рд╕िрдж्рдзि рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।"
ЁЯЫа️ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдзाрддु, рдоिрдЯ्рдЯी рдПрд╡ं рдкрдд्рдерд░ – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдиिрд░्рджेрд╢
ЁЯУЬ "рдХांрд╕्рдпे рд╡рд╣्рдиिः рд╡िрд╢ेрд╖ोрд╜рд╕्рддि, рддाрдо्рд░рдпोрдиौ рд╕рджा рд╢ुрднः।
рдоृрди्рдордпं рд╢ुрдж्рдзिрджं рдк्рд░ोрдХ्рддं, рдкाрд░्рдеिрд╡ं
рдлрд▓рд╕ंрдпुрддрдо्॥" (рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░
3.14)
"рддांрдмे рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рд╣ोрддा рд╣ै, рдХांрд╕े рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рдХा рдХुंрдб рд╢ुрдж्рдзि рдХाрд░рдХ рдПрд╡ं рд▓ाрднрджाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।"
ЁЯУЬ "рд╢िрд▓ाрдпां рд╡рд╣्рдиिрдХुрдг्рдбं рддु, рджीрд░्рдШाрдпु рд╕ुрдЦрд╕ंрдпुрддрдо्।
рд▓ोрд╣рдпोрдиौ рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбं, рд░ोрдЧрд╣ाрд░ी рд╕рджा
рд╕्рдоृрддрдо्॥" (рд╡िрд╖्рдгुрдзрд░्рдоोрдд्рддрд░
рдкुрд░ाрдг 1.87)
"рдкрдд्рдерд░ рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рджीрд░्рдШाрдпु рдПрд╡ं рд╕ुрдЦрдХाрд░рдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдзाрддु рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд░ोрдЧों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
ЁЯФе рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рджैрдиिрдХ рд╣рд╡рди рдХुंрдб (Daily Havan Kund for Household Rituals)
✔ рдоिрдЯ्рдЯी (Clay) –
ЁЯФ╣ рд╕рдмрд╕े рдЙрдд्рддрдо рдФрд░ рд╕ाрдд्рдд्рд╡िрдХ рд╡िрдХрд▓्рдк।
ЁЯФ╣ рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЖрджрд░्рд╢।
ЁЯФ╣ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рдФрд░ рд╢ुрдж्рдзि рдХाрд░рдХ।
✔ рддांрдмा (Copper) –
ЁЯФ╣ рдКрд░्рдЬा рд╕ंрдЪाрд░ рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ।
ЁЯФ╣ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо।
ЁЯФ╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрд░्рд╡ рдФрд░ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ेрд╖्рда।
✔ рдкрдд्рдерд░ (Stone) –
ЁЯФ╣ рд╕्рдеाрдпी рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо।
ЁЯФ╣ рдоंрджिрд░ों рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд।
✔ рдХांрд╕ा (Bronze) –
ЁЯФ╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рдоंрдд्рд░ рд╕िрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी।
ЁЯФ╣ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рддрдХ рдЯिрдХाрдК рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी।
❌ рд▓ोрд╣े рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб
рд╡рд░्рдЬिрдд (Iron Havan Kund is
Prohibited)
ЁЯУЬ "рд▓ौрд╣рдХुрдг्рдбे рд╡рд╣्рдиिрдпрдЬ्рдЮः, рдиिрд╖्рдлрд▓ः рдкрд░िрдХीрд░्рддिрддः॥"
ЁЯФ╣ "рд▓ोрд╣े рдХे рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें
рдпрдЬ्рдЮ рдиिрд╖्рдлрд▓ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рдпोрдиिрдпों рдХा рдорд╣рдд्рд╡ (Significance of Yoni in Havan Kund)
ЁЯУЬ "рдЕрдЧ्рдиिрдпोрдиिрд░्рд╡िрд╢ेрд╖ेрдг, рдлрд▓рджो рд╡िрдкुрд▓ः рд╕्рдоृрддः।
рдХुрдг्рдбрд░ूрдкे рд╡िрд╢ेрд╖ेрдг, рд╕्рдд्рд░ीрдкुंрдпोрдЧ्рдпं
рд╢ुрднрдк्рд░рджрдо्॥" (рдЕрдЧ्рдиि
рдоीрдоांрд╕ा 2.11)
ЁЯФ╣ рдЕрд░्рде:
"рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдпोрдиिрдпाँ рд╡िрд╢ेрд╖ рдлрд▓рджाрдпी рд╣ोрддी
рд╣ैं।
рдХुрдЫ рдпोрдиिрдпाँ рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рд╢ुрдн рд╣ोрддी рд╣ैं, рдФрд░ рдХुрдЫ рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд▓िрдП рд▓ाрднрдХाрд░ी рд╣ोрддी рд╣ैं।"
ЁЯФ╣ рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдиिрдпाँ рдПрд╡ं рдЙрдирдХा рдк्рд░рднाрд╡ (Types of Yonis & Their Effects)
1️⃣ рдЧрд░्рднрдпोрдиि (Garbha Yoni) – рд╕ंрддाрди
рд╕ुрдЦ рдФрд░ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
2️⃣ рд╢िрд╡рдпोрдиि
(Shiva Yoni) – рдЖрдд्рдоिрдХ
рд╢ांрддि рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП।
3️⃣ рд╕ूрд░्рдпрдпोрдиि (Surya Yoni) – рд░ोрдЧ рдиाрд╢ рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
4️⃣ рдЪंрдж्рд░рдпोрдиि
(Chandra Yoni) – рдорди
рдХी рд╢ांрддि рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП।
5️⃣ рд╡िрд╖्рдгुрдпोрдиि (Vishnu Yoni) – рдзрди, рдРрд╢्рд╡рд░्рдп, рдФрд░ рднौрддिрдХ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे
рд▓िрдП।
ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рдпोрдиिрдпों рдХा рдорд╣рдд्рд╡ (Significance of Yoni in Havan Kund)
ЁЯУЬ "рдЕрдЧ्рдиिрдпोрдиिрд░्рд╡िрд╢ेрд╖ेрдг, рдлрд▓рджो рд╡िрдкुрд▓ः рд╕्рдоृрддः।
рдХुрдг्рдбрд░ूрдкे рд╡िрд╢ेрд╖ेрдг, рд╕्рдд्рд░ीрдкुंрдпोрдЧ्рдпं
рд╢ुрднрдк्рд░рджрдо्॥" (рдЕрдЧ्рдиि
рдоीрдоांрд╕ा 2.11)
ЁЯФ╣ рдЕрд░्рде:
"рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдпोрдиिрдпाँ рд╡िрд╢ेрд╖ рдлрд▓рджाрдпी рд╣ोрддी
рд╣ैं।
рдХुрдЫ рдпोрдиिрдпाँ рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рд╢ुрдн рд╣ोрддी рд╣ैं, рдФрд░ рдХुрдЫ рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд▓िрдП рд▓ाрднрдХाрд░ी рд╣ोрддी рд╣ैं।"
ЁЯФ╣ рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдиिрдпाँ рдПрд╡ं рдЙрдирдХा рдк्рд░рднाрд╡ (Types of Yonis & Their Effects)
1️⃣ рдЧрд░्рднрдпोрдиि (Garbha Yoni) – рд╕ंрддाрди рд╕ुрдЦ рдФрд░ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
2️⃣ рд╢िрд╡рдпोрдиि (Shiva Yoni) – рдЖрдд्рдоिрдХ рд╢ांрддि рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП।
3️⃣ рд╕ूрд░्рдпрдпोрдиि (Surya Yoni) – рд░ोрдЧ рдиाрд╢ рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
4️⃣ рдЪंрдж्рд░рдпोрдиि (Chandra Yoni) – рдорди рдХी рд╢ांрддि рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП।
5️⃣ рд╡िрд╖्рдгुрдпोрдиि (Vishnu Yoni) – рдзрди, рдРрд╢्рд╡рд░्рдп, рдФрд░ рднौрддिрдХ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП। ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдПрд╡ं рдорд╣рдд्рд╡ – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдк्рд░рдоाрдг
(Havan Kund Shape, Material, and Significance – Scriptural References)
ЁЯУЦ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рд╕рд╣ी рдЖрдХाрд░ (Proper Shape of Havan Kund) – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░
ЁЯУЬ "рдЪрддुрд░्рднुрдЬं рд╡рд╣्рдиिрдХुрдг्рдбं, рдЧृрд╣рд╕्рдерд╕्рдп рд╢ुрднрдк्рд░рджрдо्।
рдд्рд░िрдХोрдгं
рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбं, рд╕िрдж्рдзिрджं рддрдкрд╕ः рдлрд▓рдо्॥" (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 218.12)
"рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЪрддुрд░्рднुрдЬ (рдЪौрдХोрд░) рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдд्рд░िрдХोрдгीрдп рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕िрдж्рдзि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।"
ЁЯУЬ "рд╡ृрдд्рддं рдЪрддुрд░्рднुрдЬं рдЪैрд╡, рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбрд╕्рдп рд▓рдХ्рд╖рдгрдо्।
рдкрдЮ्рдЪрдХोрдгं рддु
рджुрд░्рд▓рднं, рд╕िрдж्рдзिрджं рдкрд░рдоं рд╕्рдоृрддрдо्॥" (рдпрдЬ्рдЮ рдоीрдоांрд╕ा 5.16)
"рдЧोрд▓ рдФрд░ рдЪौрдХोрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдкंрдЪрдХोрдгीрдп рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдЕрдд्рдпंрдд рджुрд░्рд▓рдн рдПрд╡ं рд╕िрдж्рдзि рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै।"
ЁЯЫа️ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдзाрддु, рдоिрдЯ्рдЯी рдПрд╡ं рдкрдд्рдерд░ – рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдиिрд░्рджेрд╢
ЁЯУЬ "рдХांрд╕्рдпे рд╡рд╣्рдиिः рд╡िрд╢ेрд╖ोрд╜рд╕्рддि, рддाрдо्рд░рдпोрдиौ рд╕рджा рд╢ुрднः।
рдоृрди्рдордпं
рд╢ुрдж्рдзिрджं рдк्рд░ोрдХ्рддं, рдкाрд░्рдеिрд╡ं рдлрд▓рд╕ंрдпुрддрдо्॥" (рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░ 3.14)
"рддांрдмे рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рд╣ोрддा рд╣ै, рдХांрд╕े рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рдоिрдЯ्рдЯी рдХा рдХुंрдб рд╢ुрдж्рдзि рдХाрд░рдХ рдПрд╡ं рд▓ाрднрджाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै।"
ЁЯУЬ
"рд╢िрд▓ाрдпां
рд╡рд╣्рдиिрдХुрдг्рдбं рддु, рджीрд░्рдШाрдпु рд╕ुрдЦрд╕ंрдпुрддрдо्।
рд▓ोрд╣рдпोрдиौ
рдпрдЬ्рдЮрдХुрдг्рдбं, рд░ोрдЧрд╣ाрд░ी рд╕рджा рд╕्рдоृрддрдо्॥" (рд╡िрд╖्рдгुрдзрд░्рдоोрдд्рддрд░ рдкुрд░ाрдг 1.87)
"рдкрдд्рдерд░ рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рджीрд░्рдШाрдпु рдПрд╡ं рд╕ुрдЦрдХाрд░рдХ рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдзाрддु рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд░ोрдЧों рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
ЁЯФе рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рджैрдиिрдХ рд╣рд╡рди рдХुंрдб (Daily Havan Kund for Household Rituals)
✔ рдоिрдЯ्рдЯी (Clay) –
ЁЯФ╣ рд╕рдмрд╕े рдЙрдд्рддрдо рдФрд░ рд╕ाрдд्рдд्рд╡िрдХ рд╡िрдХрд▓्рдк।
ЁЯФ╣ рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдЖрджрд░्рд╢।
ЁЯФ╣ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рдФрд░ рд╢ुрдж्рдзि
рдХाрд░рдХ।
✔ рддांрдмा (Copper) –
ЁЯФ╣ рдКрд░्рдЬा рд╕ंрдЪाрд░ рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ।
ЁЯФ╣ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо।
ЁЯФ╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрд░्рд╡ рдФрд░ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдХे рд▓िрдП
рд╢्рд░ेрд╖्рда।
✔ рдкрдд्рдерд░ (Stone) –
ЁЯФ╣ рд╕्рдеाрдпी рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП
рдЙрдд्рддрдо।
ЁЯФ╣ рдоंрджिрд░ों рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें
рдк्рд░рдпुрдХ्рдд।
✔ рдХांрд╕ा (Bronze) –
ЁЯФ╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рдоंрдд्рд░ рд╕िрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी।
ЁЯФ╣ рд▓ंрдмी рдЕрд╡рдзि рддрдХ рдЯिрдХाрдК рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी।
❌ рд▓ोрд╣े рдХा рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╡рд░्рдЬिрдд (Iron
Havan Kund is Prohibited)
ЁЯУЬ "рд▓ौрд╣рдХुрдг्рдбे рд╡рд╣्рдиिрдпрдЬ्рдЮः, рдиिрд╖्рдлрд▓ः рдкрд░िрдХीрд░्рддिрддः॥"
ЁЯФ╣ "рд▓ोрд╣े рдХे рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рдпрдЬ्рдЮ рдиिрд╖्рдлрд▓
рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
✅ рдЪौрдХोрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ै।
✅ рдоिрдЯ्рдЯी, рддांрдмे, рдХांрд╕े, рдФрд░ рдкрдд्рдерд░ рдХे рд╣рд╡рди рдХुंрдб рд╢ुрдн рд╣ैं, рд▓ोрд╣े рдХा рдиिрд╖िрдж्рдз рд╣ै।
✅ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдпोрдиिрдпाँ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖
рдлрд▓рджाрдпी рд╣ोрддी рд╣ैं।
✅ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рд╕рдо्рдордд рд╡िрдзि рд╕े рд╣рд╡рди рдХрд░рдиे рд╕े рдЕрдзिрдХрддрдо рд▓ाрдн
рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।
ЁЯФе рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рдпोрдиिрдпों рдХा рдорд╣рдд्рд╡ (Significance of Yoni in Havan Kund)
ЁЯУЬ "рдЕрдЧ्рдиिрдпोрдиिрд░्рд╡िрд╢ेрд╖ेрдг, рдлрд▓рджो рд╡िрдкुрд▓ः рд╕्рдоृрддः।
рдХुрдг्рдбрд░ूрдкे
рд╡िрд╢ेрд╖ेрдг, рд╕्рдд्рд░ीрдкुंрдпोрдЧ्рдпं рд╢ुрднрдк्рд░рджрдо्॥" (рдЕрдЧ्рдиि рдоीрдоांрд╕ा 2.11)
"рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХी рдпोрдиिрдпाँ рд╡िрд╢ेрд╖ рдлрд▓рджाрдпी рд╣ोрддी рд╣ैं।
рдХुрдЫ рдпोрдиिрдпाँ рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рд╢ुрдн рд╣ोрддी рд╣ैं, рдФрд░ рдХुрдЫ рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд▓िрдП рд▓ाрднрдХाрд░ी рд╣ोрддी рд╣ैं।"
ЁЯФ╣ рдк्рд░рдоुрдЦ рдпोрдиिрдпाँ рдПрд╡ं рдЙрдирдХा рдк्рд░рднाрд╡ (Types of Yonis & Their Effects)
1️⃣ рдЧрд░्рднрдпोрдиि (Garbha
Yoni) – рд╕ंрддाрди рд╕ुрдЦ
рдФрд░ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
2️⃣ рд╢िрд╡рдпोрдиि (Shiva
Yoni) – рдЖрдд्рдоिрдХ
рд╢ांрддि рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рд▓िрдП।
3️⃣ рд╕ूрд░्рдпрдпोрдиि (Surya Yoni) – рд░ोрдЧ рдиाрд╢ рдФрд░ рдКрд░्рдЬा рд╡ृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
4️⃣ рдЪंрдж्рд░рдпोрдиि (Chandra
Yoni) – рдорди рдХी рд╢ांрддि
рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХे рд▓िрдП।
5️⃣ рд╡िрд╖्рдгुрдпोрдиि (Vishnu Yoni) – рдзрди, рдРрд╢्рд╡рд░्рдп, рдФрд░ рднौрддिрдХ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП।
1️⃣ 1 рдЖрд╣ुрддि (Ekadash Ahuti) - рдЧृрд╣рд╕्рде рдПрд╡ं рдиिрдд्рдп рд╣рд╡рди ЁЯФе
ЁЯУЦ рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░, рдЖрдкрд╕्рддंрдм рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░ 3.10.1-3)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рдЪрддुрд░्рднुрдЬ (Square) рдпा рд╡ृрдд्рдд (Circular)
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 6 рд╕े 9 рдЗंрдЪ (рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рдд рддрдХ)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 3 (рдд्рд░िрдкрдЯ्рдЯी рдоेрдЦрд▓ा)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд╕рдлेрдж (рд╢ांрддि) + рдкीрд▓ा (рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे рд▓िрдП рдиिрдд्рдп рдЕрдЧ्рдиिрд╣ोрдд्рд░, рд╕ाрдоाрди्рдп рдкूрдЬा рдПрд╡ं рд╢ांрддि рдпрдЬ्рдЮ
ЁЯУЬ"рдд्рд░िрдкुрдЯी рдоेрдЦрд▓ा рдЧृрд╣рд╕्рдеाрдиाрдо्, рд╢ुрдХ्рд▓ рдкीрддः рдк्рд░рд╢рд╕्рдпрддे।"
ЁЯУЬ (рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░ 4.2.8)
"рдЧृрд╣рд╕्рдеों рдХे
рд▓िрдП рддीрди рдкрд░рддों рд╡ाрд▓ी рдоेрдЦрд▓ा рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЬिрд╕рдоें рд╕рдлेрдж рдФрд░ рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЙрдд्рддрдо рдоाрдиा рдЧрдпा
рд╣ै।"
2️⃣ 27 рдЖрд╣ुрддि (Saptavimshati Ahuti) - рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди ЁЯФе
ЁЯУЦ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 7.1.1.5)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рд╖рдЯ्рдХोрдг (Hexagonal) рдпा рдЕрд╖्рдЯрдХोрдг (Octagonal)
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 9 рд╕े 12 рдЗंрдЪ (рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рдд рд╕े рдЕрдзिрдХ)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 5 (рдкंрдЪрдоेрдЦрд▓ा рдпुрдХ्рдд рдХुंрдб)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд▓ाрд▓ (рд╢рдХ्рддि) + рдкीрд▓ा (рд╕िрдж्рдзि) + рд╕рдлेрдж (рд╢ुрдж्рдзрддा)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рдЧ्рд░рд╣ рд╢ांрддि, рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдкूрдЬрди, рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рджेрд╡ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди, рдирд╡рдЧ्рд░рд╣ рд╣рд╡рди
ЁЯУЬ "рдкрдЮ्рдЪ рдоेрдЦрд▓ा рд╕рдо्рдпрдХ्рддा, рдд्рд░िрд╡рд░्рдгं рд╣рд╡्рдп рд╕िрдж्рдзрдпे।"
ЁЯУЬ (рдЖрдкрд╕्рддंрдм рд╢्рд░ौрддрд╕ूрдд्рд░ 3.17.6)
"рдкाँрдЪ рдкрд░рддों
рдХी рдоेрдЦрд▓ा рдПрд╡ं рддीрди рд░ंрдЧों рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдпрдЬ्рдЮ рдХी рд╕िрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рддрдо рд╣ोрддा
рд╣ै।"
3️⃣ 31 рдЖрд╣ुрддि (Ekatrimshati Ahuti) - рд░ुрдж्рд░ рдПрд╡ं рд╡िрд╖्рдгु рд╣рд╡рди ЁЯФе
ЁЯУЦ (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.14)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рдЕрд╖्рдЯрдХोрдг (Octagonal) рдпा рдд्рд░िрдХोрдг (Triangular) рд░ूрдк рдоें
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 12 рд╕े 18 рдЗंрдЪ (рдкूрд░्рдг рд╣рд╕्рдд)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 5 рд╕े 7 (Sapta-Mekhla рдпुрдХ्рдд рдХुंрдб)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд▓ाрд▓ (рд░ुрдж्рд░) + рд╣рд░ा (рд╡िрд╖्рдгु) + рд╕рдлेрдж (рд╢ुрдж्рдзрддा) + рдкीрд▓ा
(рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рд░ुрдж्рд░ाрднिрд╖ेрдХ, рд╡िрд╖्рдгु рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░рдиाрдо рдпрдЬ्рдЮ, рдзрди-рд╕рдоृрдж्рдзि рд╣ेрддु рд╣рд╡рди
ЁЯУЬ "рдЕрд╖्рдЯрдХोрдгं рдпрдЬ्рдЮрд╡ेрджी, рд╕рдк्рдд рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдпुрддा।"
ЁЯУЬ (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.14)
"рдЕрд╖्рдЯрдХोрдгीрдп
рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рд╕рдк्рддрдоेрдЦрд▓ा рдпुрдХ्рдд рдЕрдЧ्рдиि рд╡ेрджी рд░ुрдж्рд░ рдПрд╡ं рд╡िрд╖्рдгु рд╣рд╡рди рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ेрд╖्рда
рдоाрдиी рдЧрдИ рд╣ै।"
4️⃣ 54 рдЖрд╣ुрддि (Chatushpanchaasat Ahuti) - рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдПрд╡ं рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди ЁЯФе
ЁЯУЦ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 9.2.1.12)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ (Circular) рдпा рдирд╡рдХोрдг (Nonagonal)
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 18 рд╕े 24 рдЗंрдЪ (рдж्рд╡िрд╣рд╕्рдд рддрдХ)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 7 рд╕े 9 (Navamekhla Yukt Kund)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд▓ाрд▓ (рд╢рдХ्рддि) + рд╣рд░ा (рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг) + рдиीрд▓ा (рддांрдд्рд░िрдХ) +
рдкीрд▓ा (рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди) + рд╕рдлेрдж (рд╢ुрдж्рдзрддा)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ, рд╡िрд╢ेрд╖ рджैрд╡ीрдп рд╕ाрдзрдиा, рддांрдд्рд░िрдХ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди, рдЕрдЧ्рдиिрдЪрдпрди рдпрдЬ्рдЮ
ЁЯУЬ "рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрд╕्рдеाрдиं, рд╡ृрдд्рддं рдпрдЬ्рдЮे рдк्рд░рд╢рд╕्рдпрддे।"
ЁЯУЬ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 9.2.1.12)
"рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा
рдпुрдХ्рдд рдПрд╡ं рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХो рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдПрд╡ं рддांрдд्рд░िрдХ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда
рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
ЁЯУЬ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion)
✅ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рдКँрдЪाрдИ рдПрд╡ं рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдЖрд╣ुрддि рдХी
рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднिрди्рди рд╣ोрддी рд╣ै।
✅ рдЧृрд╣рд╕्рде рд╣рд╡рди
(11 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдд्рд░िрдкрдЯ्рдЯी рдоेрдЦрд▓ा (3 рдкрд░рдд) рдПрд╡ं рд╕рдлेрдж-рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдЙрдд्рддрдо рд╣ैं।
✅ рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮ
(27, 31 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдкंрдЪрдоेрдЦрд▓ा (5 рдкрд░рдд) рдФрд░ рдд्рд░िрд╡рд░्рдг (рд▓ाрд▓, рдкीрд▓ा, рд╕рдлेрдж) рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं।
✅ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ (54 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा (9 рдкрд░рдд) рдПрд╡ं рдкंрдЪрд╡рд░्рдг (рд▓ाрд▓, рд╣рд░ा, рдиीрд▓ा, рдкीрд▓ा, рд╕рдлेрдж) рд╢ुрдн рд╣ैं।
✅ рд╢ाрд╕्рдд्рд░
рд╕рдо्рдордд рд╡िрдзि рд╕े рд╣рд╡рди рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЕрдзिрдХрддрдо рд▓ाрдн рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।
ЁЯЩП "рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд░्рдоिрдд рд╣рд╡рди
рдХुंрдб рд╕े рдпрдЬ्рдЮ рдХी рд╕िрдж्рдзि рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ोрддी рд╣ै।"
ЁЯФе "A properly designed Havan Kund ensures
the successful completion of the Yagna."
-----------------------------------------
ЁЯФ╢ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХे рдмाрд╣рд░ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा, рдКँрдЪाрдИ рдФрд░ рд░ंрдЧ ЁЯФе
ЁЯУЬ "рдд्рд░िрд╡рд╕्рдд्рд░ं рд╡ा рдкрдЮ्рдЪ рд╡ा, рдоेрдЦрд▓ा рдпрдЬ्рдЮрд╕ंрд╢्рд░िрддा।
рдЙрдЪ्рдЪрдд्рд╡ं рдпрдеाрдпोрдЧ्рдпं, рд╡рд░्рдгं рдпрдЬ्рдЮрд╕िрдж्рдзрдпे॥" (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.12)
ЁЯФ╣ рдЕрд░्рде:
"рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХे
рдЪाрд░ों рдУрд░ 3 рдпा 5 рдкрд░рддों рд╡ाрд▓ी рдоेрдЦрд▓ा рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рдХी
рдКँрдЪाрдИ рдФрд░ рд░ंрдЧ рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।"
ЁЯЫС рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा (Number of Mekhla Layers)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХे рдмाрд╣рд░ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рддीрди (3) рдпा рдкाँрдЪ (5) рдкрд░рддों рдоें рдоेрдЦрд▓ा рдмрдиाрдИ рдЬाрддी рд╣ै।
ЁЯФ╣ рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рдоें рд╕ाрдд (7) рдкрд░рддों рддрдХ рднी рдоेрдЦрд▓ा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।
ЁЯФ╣ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рддीрди рдкрд░рддों рд╡ाрд▓ी рдоेрдЦрд▓ा рдиिрдд्рдп рд╣рд╡рди рд╣ेрддु, рдЬрдмрдХि рдкाँрдЪ рдкрд░рддों рд╡ाрд▓ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮों рд╣ेрддु рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै।
ЁЯУП рдоेрдЦрд▓ा рдХी рдКँрдЪाрдИ (Height of Mekhla)
ЁЯУЬ "рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рддेрди рд╡ा рдпрдЬ्рдЮे, рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрд╕्рдеिрддा рднрд╡ेрдд्।" (рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░)
ЁЯФ╣ рдЕрд░्рде: "рдпрдЬ्рдЮ рдоें рдоेрдЦрд▓ा рдХी рдКँрдЪाрдИ рдЖрдзे рд╣ाрде (рд▓рдЧрднрдЧ 9-12 рдЗंрдЪ) рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।"
✅ рд╕ाрдзाрд░рдг рд╣рд╡рди – 6 рдЗंрдЪ (рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рдд рд╕े рдХрдо)
✅ рдЧृрд╣рд╕्рде рдпрдЬ्рдЮ
– 9 рдЗंрдЪ (рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рдд)
✅ рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮ – 12-18 рдЗंрдЪ (рдкूрд░्рдг рд╣рд╕्рдд)
✅ рддांрдд्рд░िрдХ
рдЕрдиुрд╖्рдаाрди – 24 рдЗंрдЪ (рдж्рд╡िрд╣рд╕्рдд)
ЁЯОи рдоेрдЦрд▓ा рдХे рд░ंрдЧ (Colors of Mekhla)
ЁЯУЬ "рдХृрд╖्рдгं рдд्рдпाрдЬ्рдпं рдпрдЬ्рдЮे, рд╢ुрднрд╡рд░्рдгं рдк्рд░рд╢рд╕्рдпрддे।" (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 22.5)
ЁЯФ╣ рдЕрд░्рде: "рд╣рд╡рди рдоें рдХाрд▓ा рд░ंрдЧ рд╡рд░्рдЬिрдд рд╣ै, рдЬрдмрдХि рд╢ुрдн рд░ंрдЧों рдХा рдЪрдпрди рдХрд░рдиा
рдЪाрд╣िрдП।"
рд░ंрдЧ (Color) |
рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдЙрдкрдпोрдЧ (Meaning & Usage) |
ЁЯФ┤ рд▓ाрд▓ (Red) |
рд╢рдХ्рддि, рдКрд░्рдЬा, рджेрд╡ी рдЙрдкाрд╕рдиा, рддंрдд्рд░ рд╕ाрдзрдиा |
ЁЯЯб рдкीрд▓ा (Yellow) |
рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा, рдЬ्рдЮाрди, рдм्рд░рд╣्рдо рдпрдЬ्рдЮ |
⚪ рд╕рдлेрдж (White) |
рд╢ांрддि, рдкिрддृ рдпрдЬ्рдЮ, рдЧृрд╣рд╕्рде рд╣рд╡рди |
ЁЯЯв рд╣рд░ा (Green) |
рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрддुрд▓рди, рд╡ृрд╖्рдЯि рдпрдЬ्рдЮ |
ЁЯФ╡ рдиीрд▓ा (Blue) |
рд╡िрд╢ेрд╖ рддांрдд्рд░िрдХ рдПрд╡ं рдпोрдЧ рд╕ाрдзрдиा |
ЁЯЯд рднूрд░ा (Brown) |
рд╕्рдеिрд░рддा, рднूрдоि рдкूрдЬрди, рд╡ाрд╕्рддु рдпрдЬ्рдЮ |
3️ ⃣ 31 рдЖрд╣ुрддि (Ekatrimshati Ahuti) - рд░ुрдж्рд░ рдПрд╡ं рд╡िрд╖्рдгु рд╣рд╡рди ЁЯФе
ЁЯУЦ (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.14)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рдЕрд╖्рдЯрдХोрдг (Octagonal) рдпा рдд्рд░िрдХोрдг (Triangular) рд░ूрдк рдоें
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 12 рд╕े 18 рдЗंрдЪ (рдкूрд░्рдг рд╣рд╕्рдд)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 5 рд╕े 7 (Sapta-Mekhla рдпुрдХ्рдд рдХुंрдб)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд▓ाрд▓ (рд░ुрдж्рд░) + рд╣рд░ा (рд╡िрд╖्рдгु) + рд╕рдлेрдж (рд╢ुрдж्рдзрддा) + рдкीрд▓ा
(рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рд░ुрдж्рд░ाрднिрд╖ेрдХ, рд╡िрд╖्рдгु рд╕рд╣рд╕्рдд्рд░рдиाрдо рдпрдЬ्рдЮ, рдзрди-рд╕рдоृрдж्рдзि рд╣ेрддु рд╣рд╡рди
ЁЯУЬ "рдЕрд╖्рдЯрдХोрдгं рдпрдЬ्рдЮрд╡ेрджी, рд╕рдк्рдд рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдпुрддा।"
ЁЯУЬ (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.14)
"рдЕрд╖्рдЯрдХोрдгीрдп
рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдоें рд╕рдк्рддрдоेрдЦрд▓ा рдпुрдХ्рдд рдЕрдЧ्рдиि рд╡ेрджी рд░ुрдж्рд░ рдПрд╡ं рд╡िрд╖्рдгु рд╣рд╡рди рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░ेрд╖्рда
рдоाрдиी рдЧрдИ рд╣ै।"
4️⃣ 54 рдЖрд╣ुрддि (Chatushpanchaasat Ahuti) - рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдПрд╡ं рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди ЁЯФе
ЁЯУЦ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 9.2.1.12)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░: рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ (Circular) рдпा рдирд╡рдХोрдг (Nonagonal)
ЁЯФ╣ рдКँрдЪाрдИ: 18 рд╕े 24 рдЗंрдЪ (рдж्рд╡िрд╣рд╕्рдд рддрдХ)
ЁЯФ╣ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा: 7 рд╕े 9 (Navamekhla Yukt Kund)
ЁЯФ╣ рд░ंрдЧ: рд▓ाрд▓ (рд╢рдХ्рддि) + рд╣рд░ा (рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг) + рдиीрд▓ा (рддांрдд्рд░िрдХ) +
рдкीрд▓ा (рдм्рд░рд╣्рдордЬ्рдЮाрди) + рд╕рдлेрдж (рд╢ुрдж्рдзрддा)
ЁЯФ╣ рдЙрдкрдпोрдЧ: рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ, рд╡िрд╢ेрд╖ рджैрд╡ीрдп рд╕ाрдзрдиा, рддांрдд्рд░िрдХ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди, рдЕрдЧ्рдиिрдЪрдпрди рдпрдЬ्рдЮ
ЁЯУЬ "рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрд╕्рдеाрдиं, рд╡ृрдд्рддं рдпрдЬ्рдЮे рдк्рд░рд╢рд╕्рдпрддे।"
ЁЯУЬ (рд╢рддрдкрде рдм्рд░ाрд╣्рдордг 9.2.1.12)
"рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा
рдпुрдХ्рдд рдПрд╡ं рд╡ृрдд्рддाрдХाрд░ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХो рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ рдПрд╡ं рддांрдд्рд░िрдХ рдЕрдиुрд╖्рдаाрдиों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда
рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै।"
✅ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХा рдЖрдХाрд░, рдКँрдЪाрдИ рдПрд╡ं рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрдЦ्рдпा рдЖрд╣ुрддि рдХी
рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднिрди्рди рд╣ोрддी рд╣ै।
✅ рдЧृрд╣рд╕्рде рд╣рд╡рди
(11 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдд्рд░िрдкрдЯ्рдЯी рдоेрдЦрд▓ा (3 рдкрд░рдд) рдПрд╡ं рд╕рдлेрдж-рдкीрд▓े рд░ंрдЧ рдЙрдд्рддрдо рд╣ैं।
✅ рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮ
(27, 31 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдкंрдЪрдоेрдЦрд▓ा (5 рдкрд░рдд) рдФрд░ рдд्рд░िрд╡рд░्рдг (рд▓ाрд▓, рдкीрд▓ा, рд╕рдлेрдж) рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं।
✅ рдорд╣ाрдпрдЬ्рдЮ (54 рдЖрд╣ुрддि) рдХे рд▓िрдП рдирд╡рдоेрдЦрд▓ा (9 рдкрд░рдд) рдПрд╡ं рдкंрдЪрд╡рд░्рдг (рд▓ाрд▓, рд╣рд░ा, рдиीрд▓ा, рдкीрд▓ा, рд╕рдлेрдж) рд╢ुрдн рд╣ैं।
✅ рд╢ाрд╕्рдд्рд░
рд╕рдо्рдордд рд╡िрдзि рд╕े рд╣рд╡рди рдХрд░рдиे рдкрд░ рдЕрдзिрдХрддрдо рд▓ाрдн рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।
ЁЯЩП "рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиिрд░्рдоिрдд рд╣рд╡рди
рдХुंрдб рд╕े рдпрдЬ्рдЮ рдХी рд╕िрдж्рдзि рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ोрддी рд╣ै।"
ЁЯФе "A properly designed Havan Kund ensures
the successful completion of the Yagna."
-----------------------------------------
ЁЯФ╢ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХे рдмाрд╣рд░ рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा, рдКँрдЪाрдИ рдФрд░ рд░ंрдЧ ЁЯФе
ЁЯУЬ "рдд्рд░िрд╡рд╕्рдд्рд░ं рд╡ा рдкрдЮ्рдЪ рд╡ा, рдоेрдЦрд▓ा рдпрдЬ्рдЮрд╕ंрд╢्рд░िрддा।
рдЙрдЪ्рдЪрдд्рд╡ं
рдпрдеाрдпोрдЧ्рдпं, рд╡рд░्рдгं рдпрдЬ्рдЮрд╕िрдж्рдзрдпे॥" (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 18.12)
ЁЯФ╣ рдЕрд░्рде:
"рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХे
рдЪाрд░ों рдУрд░ 3 рдпा 5 рдкрд░рддों рд╡ाрд▓ी рдоेрдЦрд▓ा рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рдХी
рдКँрдЪाрдИ рдФрд░ рд░ंрдЧ рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।"
ЁЯЫС рдоेрдЦрд▓ा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा (Number of Mekhla Layers)
ЁЯФ╣ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХे рдмाрд╣рд░ рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рддीрди (3) рдпा рдкाँрдЪ (5) рдкрд░рддों рдоें рдоेрдЦрд▓ा рдмрдиाрдИ рдЬाрддी рд╣ै।
ЁЯФ╣ рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рдоें рд╕ाрдд (7) рдкрд░рддों рддрдХ рднी рдоेрдЦрд▓ा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।
ЁЯФ╣ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рддीрди рдкрд░рддों рд╡ाрд▓ी рдоेрдЦрд▓ा рдиिрдд्рдп рд╣рд╡рди рд╣ेрддु, рдЬрдмрдХि рдкाँрдЪ рдкрд░рддों рд╡ाрд▓ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮों рд╣ेрддु рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै।
ЁЯУП рдоेрдЦрд▓ा рдХी рдКँрдЪाрдИ (Height of Mekhla)
ЁЯУЬ "рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рддेрди рд╡ा рдпрдЬ्рдЮे, рдоेрдЦрд▓ा рд╕ंрд╕्рдеिрддा рднрд╡ेрдд्।" (рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░)
ЁЯФ╣ рдЕрд░्рде: "рдпрдЬ्рдЮ рдоें рдоेрдЦрд▓ा рдХी рдКँрдЪाрдИ рдЖрдзे рд╣ाрде (рд▓рдЧрднрдЧ 9-12 рдЗंрдЪ) рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।"
✅ рд╕ाрдзाрд░рдг рд╣рд╡рди – 6 рдЗंрдЪ (рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рдд рд╕े рдХрдо)
✅ рдЧृрд╣рд╕्рде рдпрдЬ्рдЮ
– 9 рдЗंрдЪ (рдЕрд░्рдзрд╣рд╕्рдд)
✅ рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮ – 12-18 рдЗंрдЪ (рдкूрд░्рдг рд╣рд╕्рдд)
✅ рддांрдд्рд░िрдХ
рдЕрдиुрд╖्рдаाрди – 24 рдЗंрдЪ (рдж्рд╡िрд╣рд╕्рдд)
ЁЯОи рдоेрдЦрд▓ा рдХे рд░ंрдЧ (Colors of Mekhla)
ЁЯУЬ "рдХृрд╖्рдгं рдд्рдпाрдЬ्рдпं рдпрдЬ्рдЮे, рд╢ुрднрд╡рд░्рдгं рдк्рд░рд╢рд╕्рдпрддे।" (рдЕрдЧ्рдиि рдкुрд░ाрдг 22.5)
ЁЯФ╣ рдЕрд░्рде: "рд╣рд╡рди рдоें рдХाрд▓ा рд░ंрдЧ рд╡рд░्рдЬिрдд рд╣ै, рдЬрдмрдХि рд╢ुрдн рд░ंрдЧों рдХा рдЪрдпрди рдХрд░рдиा
рдЪाрд╣िрдП।"
рд░ंрдЧ (Color) |
рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдЙрдкрдпोрдЧ (Meaning & Usage) |
ЁЯФ┤ рд▓ाрд▓ (Red) |
рд╢рдХ्рддि, рдКрд░्рдЬा, рджेрд╡ी рдЙрдкाрд╕рдиा, рддंрдд्рд░ рд╕ाрдзрдиा |
ЁЯЯб рдкीрд▓ा (Yellow) |
рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा, рдЬ्рдЮाрди, рдм्рд░рд╣्рдо рдпрдЬ्рдЮ |
⚪ рд╕рдлेрдж (White) |
рд╢ांрддि, рдкिрддृ рдпрдЬ्рдЮ, рдЧृрд╣рд╕्рде рд╣рд╡рди |
ЁЯЯв рд╣рд░ा (Green) |
рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрддुрд▓рди, рд╡ृрд╖्рдЯि рдпрдЬ्рдЮ |
ЁЯФ╡ рдиीрд▓ा (Blue) |
рд╡िрд╢ेрд╖ рддांрдд्рд░िрдХ рдПрд╡ं рдпोрдЧ рд╕ाрдзрдиा |
ЁЯЯд рднूрд░ा (Brown) |
рд╕्рдеिрд░рддा, рднूрдоि рдкूрдЬрди, рд╡ाрд╕्рддु рдпрдЬ्рдЮ |
ЁЯУЬ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion)
✅ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ 3 рдпा 5 рдоेрдЦрд▓ाрдПँ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।
✅ рд╕ाрдзाрд░рдг рдпрдЬ्рдЮ
рдоें 6-9 рдЗंрдЪ рдКँрдЪी, рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮ рдоें 12-24 рдЗंрдЪ рдКँрдЪी рдоेрдЦрд▓ा рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ोрддी рд╣ै।
✅ рд▓ाрд▓, рдкीрд▓ा, рд╕рдлेрдж, рд╣рд░ा рдПрд╡ं рдиीрд▓ा рд╢ुрдн рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдХाрд▓ा рд╡рд░्рдЬिрдд рд╣ै।
✅ рд╕рд╣ी рд╡िрдзि рд╕े
рдмрдиाрдИ рдЧрдИ рдоेрдЦрд▓ा рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдлрд▓ рдХो рдХрдИ рдЧुрдиा рдмрдв़ाрддी рд╣ै।
ЁЯЩП "рд╕рд╣ी рдоेрдЦрд▓ा рд╕े рдпрдЬ्рдЮ рдХी рд╕िрдж्рдзि рд╣ोрддी
рд╣ै।"
ЁЯФе "A well-formed Mekhla ensures the success
of the Yagna."
✅ рд╣рд╡рди рдХुंрдб рдХे рдЪाрд░ों рдУрд░ 3 рдпा 5 рдоेрдЦрд▓ाрдПँ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।
✅ рд╕ाрдзाрд░рдг рдпрдЬ्рдЮ
рдоें 6-9 рдЗंрдЪ рдКँрдЪी, рд╡िрд╢ेрд╖ рдпрдЬ्рдЮ рдоें 12-24 рдЗंрдЪ рдКँрдЪी рдоेрдЦрд▓ा рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ोрддी рд╣ै।
✅ рд▓ाрд▓, рдкीрд▓ा, рд╕рдлेрдж, рд╣рд░ा рдПрд╡ं рдиीрд▓ा рд╢ुрдн рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдХाрд▓ा рд╡рд░्рдЬिрдд рд╣ै।
✅ рд╕рд╣ी рд╡िрдзि рд╕े
рдмрдиाрдИ рдЧрдИ рдоेрдЦрд▓ा рдпрдЬ्рдЮ рдХे рдлрд▓ рдХो рдХрдИ рдЧुрдиा рдмрдв़ाрддी рд╣ै।
ЁЯЩП "рд╕рд╣ी рдоेрдЦрд▓ा рд╕े рдпрдЬ्рдЮ рдХी рд╕िрдж्рдзि рд╣ोрддी
рд╣ै।"
ЁЯФе "A well-formed Mekhla ensures the success
of the Yagna."
рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें