📘 27 नक्षत्रों के देवता, दिशा, मंत्र, पुष्प/अर्पण सामग्री, आरोग्य संकेत
(Scripturally Validated Table)
नक्षत्र |
देवता |
दिशा |
मंत्र |
पुष्प / अर्पण सामग्री |
आरोग्य संकेत |
अश्विनी |
अश्विनीकुमार |
पूर्व |
ॐ
अश्विनीकुमाराय नमः |
रक्त कमल; लाल चावल, तांबा |
नेत्र रोग, सिरदर्द |
भरणी |
यम |
दक्षिण |
ॐ
यमाय नमः |
पलाश; गुड़, लाल वस्त्र |
यकृत विकार |
कृत्तिका |
अग्नि |
पूर्व |
ॐ
अग्नये नमः |
अग्निशिखा पुष्प; अग्नि समिधा |
त्वचा रोग |
रोहिणी |
प्रजापति ब्रह्मा |
उत्तर |
ॐ
प्रजापतये नमः |
गुलाब; दुग्ध, गायदान |
उच्च रक्तचाप |
मृगशीर्षा |
सोम |
उत्तर |
ॐ
सोमाय नमः |
चंपा; पुस्तक, कुशा |
मानसिक थकान |
आद्रा |
रुद्र |
पश्चिम |
ॐ
रुद्राय नमः |
नागकेसर; चंदन, छाया दान |
श्वसन दोष |
पुनर्वसू |
अदिति |
उत्तर |
ॐ
अदितये नमः |
चमेली; चावल |
पाचन विकार |
पुष्य |
बृहस्पति |
दक्षिण |
ॐ
बृहस्पतये नमः |
पारिजात; क्षीर, गायत्री दान |
पेट रोग |
आश्लेषा |
सर्प/नाग |
दक्षिण |
ॐ
नागाय नमः |
केवड़ा; त्रिफला, बिल्वपत्र |
त्वचा एलर्जी |
मघा |
पितर |
पूर्व |
ॐ
पितृभ्यः नमः |
कनेर; कीर्तन सामग्री |
जठराग्नि मंदता |
पूर्वा फाल्गुनी |
भग |
दक्षिण |
ॐ
भगवाय नमः |
गुलमोहर; फल, वस्त्र |
मूत्र विकार |
उत्तर फाल्गुनी |
आर्यमा |
पश्चिम |
ॐ
आर्यमा नमः |
धतूरा; हल्दी, सुवर्ण |
दंत रोग |
हस्त |
सविता |
उत्तर |
ॐ
सवित्रे नमः |
मोगरा; हाथी दान, मिश्री |
सौंदर्य दोष |
चित्रा |
त्वष्टा |
दक्षिण |
ॐ
त्वष्ट्रे नमः |
गुलेची; वस्त्र, पान |
रक्तदोष |
स्वाति |
वायु |
पूर्व |
ॐ
वायवे नमः |
चमेली; जल पात्र, कुशा |
वात विकार |
विशाखा |
इन्द्र-अग्नि |
दक्षिण |
ॐ
इन्द्राग्नये नमः |
अशोक; दही, सुवर्ण |
बुखार |
अनुराधा |
मित्र |
उत्तर |
ॐ
मित्राय नमः |
पारिजात; पुस्तक, जल पात्र |
हृदय रोग |
ज्येष्ठा |
इन्द्राणी |
पश्चिम |
ॐ
इन्द्राणी नमः |
नागपुष्प; नीला वस्त्र, ताम्रपात्र |
रक्तदोष |
मूल |
निरृति |
दक्षिण |
ॐ
निरृत्यै नमः |
आक; पिप्पलपत्र, तांबा |
उदर पीड़ा |
पूर्वाषाढ़ा |
आपः (जल देवी) |
उत्तर |
ॐ
आपाय नमः |
बेला; जल कलश |
मूत्र संबंधी रोग |
उत्तराषाढ़ा |
विश्वदेव |
दक्षिण |
ॐ
विश्वदेवाय नमः |
शमी; तिल, जौ |
त्वचा एलर्जी |
श्रवण |
विष्णु |
उत्तर |
ॐ
विष्णवे नमः |
वट पुष्प; पुस्तक दान |
श्रवण दोष |
धनिष्ठा |
वसु |
दक्षिण |
ॐ
वसवे नमः |
हरसिंगार; धातु पात्र, मिष्ठान्न |
कर्ण विकार |
शतभिषा |
वरुण |
पश्चिम |
ॐ
वरुणाय नमः |
नीलकमल; औषधियाँ |
त्वचा विकार |
पूर्वा भाद्रपदा |
अज एकपाद |
उत्तर |
ॐ
अजएकपादाय नमः |
अकौआ; नमक, औषधि |
पाँव रोग |
उत्तर भाद्रपदा |
अहिरबुध्न्य |
पश्चिम |
ॐ
अहिर्बुध्न्याय नमः |
नीलकमल; नीलवस्त्र, पीपल |
वात-पित्त दोष |
रेवती |
पूषा |
पूर्व |
ॐ
पूषाय नमः |
चमेली; दूध, चावल |
पोषण दुर्बलता |
📚 सभी जानकारी प्रमाणित वैदिक, तांत्रिक, एवं आयुर्वेदिक स्रोतों पर आधारित हैं।
📘 27 नक्षत्रों के देवता, दिशा – तुलनात्मक सारणी
(Scripturally Validated Table)
नक्षत्र |
नक्षत्र देवता |
नक्षत्र की दिशा |
अश्विनी |
अश्विनीकुमार |
पूर्व |
भरणी |
यम |
दक्षिण |
कृत्तिका |
अग्नि |
पूर्व |
रोहिणी |
प्रजापति ब्रह्मा |
उत्तर |
मृगशीर्षा |
सोम |
उत्तर |
आद्रा |
रुद्र |
पश्चिम |
पुनर्वसू |
अदिति |
उत्तर |
पुष्य |
बृहस्पति |
दक्षिण |
आश्लेषा |
सर्प/नाग |
दक्षिण |
मघा |
पितर |
पूर्व |
पूर्वा फाल्गुनी |
भग |
दक्षिण |
उत्तर फाल्गुनी |
आर्यमा |
पश्चिम |
हस्त |
सविता |
उत्तर |
चित्रा |
त्वष्टा |
दक्षिण |
स्वाति |
वायु |
पूर्व |
विशाखा |
इन्द्र-अग्नि |
दक्षिण |
अनुराधा |
मित्र |
उत्तर |
ज्येष्ठा |
इन्द्राणी |
पश्चिम |
मूल |
निरृति |
दक्षिण |
पूर्वाषाढ़ा |
आपः (जल देवी) |
उत्तर |
उत्तराषाढ़ा |
विश्वदेव |
दक्षिण |
श्रवण |
विष्णु |
उत्तर |
धनिष्ठा |
वसु |
दक्षिण |
शतभिषा |
वरुण |
पश्चिम |
पूर्वा भाद्रपदा |
अज एकपाद |
उत्तर |
उत्तर भाद्रपदा |
अहिरबुध्न्य |
पश्चिम |
रेवती |
पूषा |
पूर्व |
📚 नोट: देवता विवरण वैदिक व पुराणों पर आधारित हैं तथा दिशाएँ दीपक-स्थापन एवं उपासना की पारंपरिक व्यवस्था के अनुसार दी गई हैं।
टिप्पणियाँ
एक टिप्पणी भेजें